dimanche 15 juin 2008

M. Ait Ighil : Taggara seg wungal Tiγeṛsi


Taggara d ukkis seg wungal n Muḥand Ait Ighil, Tiγersi i d-yeffγen taggara-yagi . Ad tafem deg uṭṭun aneggau , wis 33 , n tesγunt ayamun.

ẓer dagi :

http://ayamun.ifrance.com/

--------------

Taggara

Zdaxel tbaburt Tassili, iulfa s tmurt tettibɛid, maca mazal yettwali-tt, mazal aseɣwen yezga gar-asen, tezga gar wallen ur texfi. M tt-yessaɣ yi, liala temgarad d tin n zgelli, lwec yerkeb ixef n Meyan, ma d agerbuz yezɣeb. Ɣas akken ur t-ixus wayra, taxxamt telha, učči yegget, maca tanumi yennum ulac-itt. Anaɣ qqaren imezwura: tuɛer tnumi. Tura yettulfu s kulci yettwexxir, ileḥḥu d tamendeffirt.

Axeddim yekfa, yekcem taxxamt, yerra ɣer tkemmust i d-yewwi, isenser-d yiwen ungal sway i d-yegla i tɣuri. Yextar-d ungal yura Jack London, yemel aas aɣanib n tira n umaray, acku yettwessif-d tadlegt s taqqa, ur itettu kra.

Yeldi ungal, yebda taɣuri ur yestala, ijerriden n tira mttuttlen gar-asen, s yiɣil i d-iferrez awalen yeɣar. Acal-aya ur yerkib tababurt, asderdef umutur yettlaaq-d d asawen, zzhir yene deg umeẓẓuɣ, lmil atan tikkelt ad izelme, tikkelt ad iyeffes, tikkelt ad yali uqacuc-is. Kra ur yerkid din.

Yeɛna-t-id yiwen uxeddam, yaɛqel Meyan yerwi:

D tikkelt tamezwarut?

Meyan yerra-yas-d « ih » s uqerruy-is, ur yezmir a d-isiwel. Axeddam-nni yewwi afus-is ɣer lǧib, yekkes-d yiwet tkacitt, yesmar-d yiwen lkas waman, yefka-ten i Meyan, yerna-yas-d azgen tqarest: « Su takacitt-a, a k-yenqes umlelli. »

Meyan yuɣ rray fiel awal.

Bihenfih, Meyan yekcem deg yiwen ugnir. Deg yixef-is tteswirat teddunt ttaqqalent. Mi tru yiwet ad tuɣal taye. Neɣ ahat d netta i tent-iɛennan. Ur yeri.

Imekta-d tudrin n tmurt Leqbayel. Ta tefser i yiij, ta teddari deg utelli, ta tebna, ta tedrem. Ta tersa deg tqintuct, tiɣilt ideg tezgi a tt-twali, ta teffer zun tetturar tuqemca, ulac lexbar fell-as, mi tt-tettu ad tbin.

Imekta-d luma. Luma i d-yekkan akkin i lebni, akkin i yimezdaɣ-is, akkin i lɣaci d-itekken syin. Luma d anect-a akk, ugar aya, d aulfu d-yettdekwilen mi tezgi berra.

Imekta-d Meqran Agawa, acu d-yerbe deg wayen akk yexdem? Ma yebna-tt ɣef taggara i s-d-yegren iɣallen, tejleq-it tennek-it ɣur-s. Ɣer taggara-ya, yensa, iru am netta am medden, ulac win d-yudren awal ɣef umezruy i d-yeǧǧa.

Imekta-d aman, jeddi-s win iwumi isawal baba Muu. tawaṭṭfa yeṭṭef deg lɛadat tiqdimin armi s-uɣalent d sebba n twaṭṭfa-ines daɣen deg tudert. Yes-sent i yeggan, yes-sent i d-yettakay. Ɣer taggara, wissen ma d-yili win ara inefɛen.

Imekta-d ussan yekka deg umennuɣ, yerbe neɣ yexser? A d-yini yerbe, acku yelmed iselmed, neɣ a d-yini yexser tagnit yekka akk din? Acku iwala ass yezrin ur d-yettuɣal. Ur yeri.

Imekta-d imeddukal-is, wid yezwaren ffɣen d wid yeqqimen. Anwi yugaren wiyi? Ma yella ṭṭmeɛ n tuɣalin i wid yeffɣen neɣ n rrwa i wid yeqqimen. Beṭṭu yezga dima.

Imekta-d yemma-s. Yemma-s-nni i t-isutren yiwet tikkelt a tt-yawi ɣer zzyara ɣer lemqam Sidi med. Mi tt-isawe yettu-tt din, qrib taɛreq. Mačči d yiwet i d-yernan fell-as, mazal tesber. A tru akka a tesibnen tagnitt, a d-yernu kra ara yesluɣen lecɣal.

Yedda deg tirga.

Yettnadi akkin,

Akkin i wayen rant wallen,

Akkin i wayen yuɣen isem Axemmem,

Akkin i lebɣi saramen wulawen.

Yezga deg tallest,

Ifassen zwaren sferfuden,

Sikkiden deg umiq wallen,

Leḥḥun zwaren iarren.

Iulfa yes-sen nejbaden

Ɣef tfekka baɛden.

Ar tura, i d-mlalen d ilem.

Iulfa s lewhi yella,

Amiq ur t-yeǧǧi.

Anida-t? Yettnadi ur t-yufi.

Iulfa yis.

Ziɣen d timusniwin tiqdimin.

Yaɛqel s tewwura i s-d-ldint

Yaɛqel amiq acal yela ɣef uar,

Yaɛqel isaffen, iɣezrawen yakk d tregwa,

Mačči abrid neɣ sin i ten-iewwes,

Mačči abrid neɣ sin i yeswa din,

Anaɣ itekkes fad dima dinna.

Acal tikkwal i d-yerza ɣer da,

Acal d tikkelt i tent-id-yufa.

Bih bih mi ɣbant tefra.

Yaɛqel llant i lebda,

Ma d timeriwt ur tent-yeẓẓar ara.

Iɣallen inejbaden, ur yeri tura,

Ur yefhim ma d nutni i d-inekmacen,

Neɣ d tafekka i iruen ɣur-sen.

Iulfa yes-sen refden-t.

Zdat-sent sersen-t.

Targit akka i tebda neɣ i tekfa.

Asegzawal n Teqbaylit yura J. M. Dallet




Aṭaṣ n isebtaren(1) i tzemrem ad twalim deg umakan-agi, dacu a wufan, i win izemren, ad t-yesεu deg uxxam.
D agerruj n Teqbaylit. Ar assa imussnawen-agi nneγ, yernu akken ma llan, ur d-leqḍen ara ula d tis 100 n wayen i d-yewwi Mass J. M. Dallet.

http://books.google.fr/books?pg=PA365&lpg=PA365&dq=aje%E1%B8%A5mum&sig=YnGMKSr2bMpV997t99rrCIpWza8&ct=result&id=nZdP85wiDmcC&ots=H2B9j8Y8oX&output=html


(1)Asebter :" face d'1 tunique,par extension page (Nait Zerrad)." Asebter d awal n Tmaceγt.

Imucaγ s timmad-nsen sexdamen udem, i wakken ad semmin "la page" s Tmacaγt, deg umkan n usbter . Anamek amezwaru n wudem di Tmaceγt am win n Teqbaylit. Ihi acimi ur t-nettbeddil ara ula d nekkni . U yernu awal udem yella di yal "tantala" n Tmaziγt.





Tinsiwalt n usneγms


Tagi d yiwet ne tezmamt(1) i d-yesufeγ Ircam ( Irxxan) γef "usneγmes"( médias )

Tamawt :

Widak i d-heggan tinsiwalt(2)-agi xemmen kan γef n tantaliyin yettilin di tmurt n Marruk, ur d-cliεen ara γef imaziγen nniḍen. Waqila timmuzγa-yagi n tmenyik ḥala Iqbayliyen i mazal ṭṭfen deg-s.
Dacu yelha ma nesexdem umuγ(3) n imeslayen yellan di tensiwelt-agi akken ad nesnulfu yiwet, seg iẓuran n Teqbaylit .


1- Tazmamt : di Dallet yella s unamek "registre". Mezdad yessexdm-it s unamek n tekatbt . Adlis d awal ur neṣeḥḥan ara maḍi. Ulac-it merra di tmeslayt n Timimun.

2- Tinsiwalt : vocabulaire ( A. Berkai)
Tinsiwalt ansiwel : a- n - siwel siwel : parole

3 - umuγ : lsite (Amawal n Tmaziγt tatrart) ur neẓri ara ansi i d-yekka wawal agi .

http://www.ircam.ma/fr/index.php?soc=publi&rd=78

Tifinaγ n Ircam :

http://www.adrar.nl/images/tifinagh.jpeg

ad yettuεawed



mercredi 11 juin 2008

Awal n uselway J. Chirac γef nnger n tmeslayin


Awal n uselway J. Chirac γef nnger n tmeslayin
envoyé par ziri95



"Yal iles d idles. Ass-agi yella wazal n 6000 n tmeslayin di ddunit, [azgen deg-sent]teddunt ad negrent"

Zer dagi :

http://fr.fondationchirac.eu/



vendredi 6 juin 2008

Ideflawen : Areẓqi Lbacir


Ideflawen: Arezqi lbacir
envoyé par mastanabal78

AREZQI LBACIR

Iγaḍ-iyi Urezqi Lbacir
Di teẓgi ddaw usisnu(1)
Ilu
ɛa-t-id wayyaw-is:
"A xali, kker a nejbu!"
"Xalik igzem uḍar-is,
Ma lli
γ-ak deg wul γas ru!"
Kečč ay Arezqi Lbacir
Ay abazin n ubbe
εuq,
Ittnusun deg lexlawi,
Iq
eɛ i lqeyyad ssuq,

Iγaḍ-i lɛerc Aγwebri
Issuli-yas llazuq.
Ifassen-iw gren di lqid,
Udem-iw yu
γal am uyeddid,
Iḍarren-iw deg Qa
erma
Qsen
in' a tt-nessikid,
Amzun deg aggur n l
ɛid,
Γef yixef-iw tewwet lmeḥna

--------------------------------------------------------------------------------------------

Inumak kksen-d seg usegzawal n Dallet

asisnu,(arbousier) : http://fr.wikipedia.org/wiki/Arbousier

jbu : Passer; se rendre, aller vers un endroit, un pays éloigné, en passant par dessus une montagne , en franchissant une limite.

Nessikid : nemmuqul

Abbeεuq : Le gouet, arum (itilacum) // chose pénible, intolérable

http://fr.wikipedia.org/wiki/Arum_italicum

Ixef : ici, aqerru

Abazin , tabazint : plat composé de farine, de tubercules d 'arum et de quelques herbes // bagarre.

Yiwen n weḍris γef Amar u Maray d ameddakel n Arezki Lbacir ( ad fell-asen yeεfu Ṛebbi)

http://www.inalco.fr/crb/crb_2/Fiches_bio/Amar_ou_Merai.pdf

Si Muḥ : Tayri-w d ulac