lundi 25 mai 2009

Asuqel n wungal n Tahar Djaout ɣer umezgun

Sɣuṛ Ait Ighil Mohand

Omar Fetmouche, seg wid i d-yufan taɣbalut ansa ara d-yagem ticeqqufin i umezgun. Yebda-tt s wungal fleuve détourné, yewwin aṭas warrazen, yuɣal-aɣ-d ɣer wungal Iɛessasen les Vigiles i yura Tahar Djaout. S leqdic-a Omar Fetmouche, s yisem n uxxam umezgun n Bgayet, yebɣa ad d-yerr tajmilt i Tahar Djaout d tsekla tazzayrit s umata d yineɣmasen s umata yeddren tasaɛett taberkant deg yiseggasen n 90.

Asentel n tceqquft Iɛessasen, d win n tedyant yeḍran d Lmeḥfuḍ Lemǧed, yiwen unelmad yekfan taɣuri. Yebda leqdic s usnulfu n yiwen uzeṭṭa d amguran (industriel). Anagar yekfa asnulfu, iseɛzel iman-is ɣer Sidi Mebruk, yiwet tɣiwant meẓẓiyen akken ad ibeɛɛed i lɣaci n Lezzayer tamanaɣt. Axxam yextar anda ara yili deg tɣiwant-a, d axxam, Baba ℇli, ur nezdiɣ deg wacḥal-aya. Iɛessasen n tɣiwant, Si Lmextar, Lemnewer d Skender, ttwalin tafat tettsiɣ am wass am yiḍ deg uxxam-a, bdan ttwillihen i unelmad izedɣen din. Anelmad yuḥwaǧ tadbelt akken ad d-yessufeɣ lkaɣeḍ i usnulfu-ines (certifier sa création). Imar kan bdan-d iɣilifen ttmiren-d fell-as. Iɛewwiqen-a, d iɛessasen i ten-id-ttgen. Ur yelli lxetyar ɣer unelmad. Teggra-yas-d anagar tawafɣa ɣer tmurt taberranit. Yeddem lqecc-is yerra ɣer Lalman. Dinna yufa ayen akk yessarem. Isem-is yuɣal mechur, deg yijernanen medkur. Iɛessasen ugden ɣef yiman-nsen. Limer adabu ad d-yawi lexber ɣef wasmi sɛeksen lecɣal ad xelsen ɣlay. Acu ara xedmen ? Xemmen, fran ad fken yiwen gar-sen d asfel. Ahcene Azazni, Rachid Mammria, Belkacem Kouane d kra gar yimdewlen yessulin awlelleɣ (rythme) n tceqquft. Akken daɣen i ssaɣen akk tiqerna n usayes. Saɛa saɛa, ad d-yali ssut n ucewwiq acawi neɣ ambiwel n ccḍeḥ. taggara n tceqquft, tella-d s ccna “Kenza” n Matub.

Taceqquft Iɛessasen, tebna s yilugan n tira tamezgunt tatrart. Ur tebḍa ara tifelwa neɣ d ixfawen. Tadlegt, iɛemmer-itt yiwen n uzeṭṭa meqqer i d-yebna Zaabouti. Tamuzigt sɣur Bazou.

S teɣzi n tsaɛett d 15 ddqayeq, imferǧen dhan. Asnulfu n umezgun s tsukkest seg wungalen uran Izzayriyen dayen ara idumen. Akka kra win i d-yesnulfan ad yaf iman-is. Ur iceṭṭeḥ i uderɣal.

Taɣbalut


Tamazight 25 Magu 2009



samedi 23 mai 2009

Aselmed n Tmaziɣt di twacult ɣer iminigen di Fransa


Que sait-on de la pratique et de la transmission du berbère en France ?


Sɣur Salem Chaker

Z'er dag-i seg usebt'ar 49 d asawen.

Migrations et plurilinguismes

mardi 19 mai 2009

Claude Hagège: "Ne méprisons pas les langues régionales''

Le français présentait-il des qualités particulières pour s'être imposé sur le plan national?

Absolument pas. Pour peu que la monarchie se fût installée à Toulouse ou à Bordeaux, au lieu de Paris, nous parlerions en ce moment en occitan, qui serait devenu la langue officielle de ce pays. Le français était au départ un dialecte comme les autres. Il est plus riche en terminologies savantes du fait de sa position historique dominante, mais les langues régionales possèdent une richesse de vocabulaire au moins comparable, sinon parfois supérieure, à celle du français, et leur syntaxe est souvent plus riche. Ainsi, en occitan, l'imparfait du subjonctif continue d'exister, quand il a quasi disparu en français. En poitevin subsiste le genre neutre, en plus du féminin et du masculin. Le problème vient de ce que le mot «dialecte» a une connotation péjorative. Pourtant, tout instrument de communication est une langue.

On pense, à tort ou à raison, que le français est la langue du savoir?

Les gens méprisent souvent - et à tort - le breton, le basque, l'occitan, parce qu'ils ont acquis les vocabulaires techniques et la néologie liés à la modernité en français. Et même si, en breton ou en basque, il existe des mots pour dire banque ou bombe atomique, les locuteurs ne s'en servent pas, car la langue savante dans laquelle ils ont appris ces termes est le français.

Taghbalut


1- i win iran ad iwali Claude Hagège


2- i win iran ad iwali Claude Hagège






lundi 18 mai 2009

Azerzour : ulac snat




Am tesfift tamezwarut iwumi isemma “tamɛayt”, am ccna “tamɛayt”, am tid i d-yernan deffir-s, ccna n ufennan Aẓerzur, d tin i d-yeffin asteqsi lqayen. Akken daɣen ara k-d-imudd tilawt (réalité) tesbur-d tuttra. Anda amseflid ur yettaki alamma yeqqar “ih, d tidett”.

Dacu i ẓriɣ

Dacu i ḥewseɣ

Dacu mi cfiɣ

(De)g ddunit dacu ɛaceɣ (Temẓi-w)

“Ulac snat”, d aḍebsi i d-ibubben 8 n ccnawi. Deg-sent isefruri-d awal ucennay ɣef waṭas n yisental, neɣ n tedyanin i aɣ-d-yezzin. Aẓerzur, seg wid yeddren tallit taberkant n lgirra n Lezzayer i d-yellan deg useggas 1954. Ula d netta teğğa-d deg-s later; teqqed-it. Teqqim-as d tallit i t-ijerḥen akken tejreḥ akk at tmurt.

Urgaɣ lɣaci yettgağğa

Lɣecc yezzi-d i tudrin

Urgaɣ idmaren i leεra

Ttqabalen tirsasin

Urgaɣ lbarud yeḥma

Lmut terwa tiɣratin

Isental n ccna n Uẓerzur, d wid i d-yettmuddun iɣallen d wid iɛerjen ɣef win i sen-d-yeslan. Tadyant-nsen tezdi d tin n umseflid. Aẓerzur yefka-yaɣ-d amedya n waya s wawalen i d-yenna :

Am tejra n uzemmur

Dacu i s-ttarran d amur

S uεekkaz i tt-id-ttmektayen

Am netta am tugett yifennanen, amedyaz Aẓerzur, ur yettu ara ad yerr tajmilt i yimɣewɣen-nneɣ. Gar-asen yella Lwennas :

A wi yulin ar Jerjer

Ar Jerjer ad inadi

Mkul aẓru ad s-yehder

Γef Lwennas ad t-yesteqsi

Ma yettu ad d-ifekker

Ayen yeḍran iḍelli

Tamedyazt-is, ur d-teffi aqḍaɛ n layas ɣef tlufa yecban amennuɣ n wul d bab-is. Fiḥel ma yettu yerna-d tameslayt i d-yettarran afud i usirem. Tameslayt ara d-yeldin tiwwura i lehna d talwit:

Tidett deg zik i tella

D lekdeb kan i d-yettnulfun

Am yiṭij teffer ccetwa

Yak d anebdu i d-iteddun

Am ass-a ad yexwu usigna

Ad ɣ-d-tbin tegnitt tesfa

Aẓerzur yecna ccna i d-yugmen lḥuman i wul. Lḥuman isefsin agris. Lḥuman ikersen iseqqan gar umdan d tmurt-is. Yerẓen asalu yebḍan gar uqcic d teqcict. Imejj yeslan i ccna n Uẓerẓur yecba win yeswan yekkes fad. Am win yeslan i ccix. Yehda-d deg-s tuɣac sway ara yedhu win yebɣan akken daɣen ara d-yendekwel uxemmem deg wayeḍ.

Tamuzigt sway d-ttwaṭerreẓ tmedyazt n uḍebsi “Ulac snat”, d tin imallen ɣer tewsit Gnawi. Ula d tarbaɛt i d-yefkan afus akken aḍebsi ad d-yezg deg wid i d-yufraren, ur cuḥḥen ara deg leqdic. Am Smail Belhaddad deg tmuzigt, neɣ Salim Bourihane amusnaw n tfermatukt, deg uheyyi n tteswira n uḍebsi.

Ait Ighil Mohand

Taɣbalut

Tamazight 18 magu 2009

dimanche 17 mai 2009

Asexdem n Tkurdit di Kurdistan n Turk

Abdullah Demirbaş d aselway n yiwet n tɣiwant n Diyarbakir, yiwet n temdint tameqrant di Kurdistan n Turk. Leḥkem n Turk yekksit imi yessexdem takurdit di kra n zmamat i d-seffuɣ tɣiwant-agi.

Ar tura takurdit ur tella di tmendawt n Turk neɣ s kra wudem unṣib nniḍen . Γas ma yella di tallit-agi taneggarut yeldi-d cwiṭ tawwurt i yedles, d tmeslayt takerdit. Dacu mačči d kra n yiseɣ i yessarem i ikurdiyen , d ṭmeε i t-yewwin akken ad yeqbel Wegraw n tmura n Tureft ( La Communité européenne) anekcum n tmurt n Turk.



Hamid Ferhat d aselway n Wegraw aɣerfan n twilayt ( APW) n Bgayet .

Abdullah Demirbaş yemeslay-d s Tkurdit, tameslayt n tyemmat-ines, ma d Hamid Ferhat tin umnekcam n yiḍelli.



Veuillez installer Flash Player pour lire la vidéo

samedi 16 mai 2009

Iqmayliyen : tirit

Ad tan ihi tmughli-inu.

Yal yiwen d ilelli di tudert-ines. Tamsalt n tmeslayt, tin n yedles am ddin : ur tezmire'd ara ad th'ettmed' ghef yiwen ad yamen negh ad yedfer' kra n ddin ma yella yugit, negh ma yella ur t-yeâdjib ara. Ayagi d awezghi.

Ihi akken ula d tamasalt n las'el , Aqbayli yebghan ad ibeddel tumast (identité) tadelsnat-ines, ad yughal d aârab, negh d ar'umi negh d israili, negh dayen nnid'en, wicqa.

Dacu yella yiwen lamer ur yekcimen ara deg uqerru :tiririt n llum ghef widak yettarun s Teqbaylit, yekkaten fell-as , ghas tazmert ulac, negh ttyessexdamen .

Win ur yebghan araTameslayt-nnegh ur yessefk ara ad yini dakken d Taqbaylit i diri ( meh'sub ih'eqqrit), negh ur zemregh ara ad tlemdegh yili netta syess i d-yekker, negh d tmesxir ayen d ideqarren widak i tt-yessexdamen , ar taggara.

Am akken i d-yenna ayagi, u yesâa azref ad t-id-yini imi ur yeffigh ara lqanun, i
sâigh azref akken ad ewwtegh di rr'ay-a. Ihi ula d nekk ad inigh, imeslayen-agi d izz'an. Ur walagh ara anda i fghghegh i lqanun. Ma d awal aqmayli yekcem tura di Teqbaylit. Abr'ubr'u yekka-d si sber'ber', amyag yellan si zik n zik di Tmazight !


Isura-yagi matcci d nekk i ten-id-yerran, d bab-nsen. Llan di internet i win yebghan. Yernu ma tughal gher tin wezref , ughalen n Dailymotion tura. Ihi ayagi d akeârer.

Taggara n wawal d tagi :

Matcci alamma âawdegh asewwi i wawal. Neghra uk amezruy, nez'ra akk abrid i d-wwin yiqbaylyen akken ad sâun cwit' n wemkan , nezra ach'al ijuhden: wa yemmut, wa yettwah'bes, wa yettwet ....nekkni ur nella ara d imjuhad. Werdjin ad ness'awed' ayen xedmen ma nkemmel akka cwit' n wed'ref-nsen, s internet negh s wayen nnid'en.

Nekk ur fighghegh ara lqanun deg wayen d-nnigh, ur d -wwitegh ara deg yemdanen-a s yiman-nsen, imi ur ten-sinnegh ara . Wwtegh-d di kra n wayen d-nnan, deg wayen walagh iqerh'iyi u yeqreh' widak am nnek.

Tura ma yella win iwalan d akken âeddagh tilas ,yal yiwen yesâa azref akken ad iruh' ad yecetki. Ur lligh ara d ungif, zrigh d akken ulac tawaffra di internet . Tin ghers ghas d ilelli i yelligh akken ad fkegh tidmi-inu, ur tth'ibbigh ara akken ad iligh mgal n wezref .

Ihi axxam n ccreâ ur yebâid ara.


Ma dayen nnid'en, win ur iwumi ur yeâdjib lh'al ad ibecc deg webrid n Colombes ( 92):

Ad tan tansan-inu : y_ziri@yahoo.fr

vendredi 8 mai 2009

Iqmayliyen

Ad djdjagh ad twalim asaru-yagi akken ad tezrem d akken ma yella tughal Teqbaylit gher deffir sebba-s matcci d iâerbuben kan. Wid yezwaren gher nnger n Teqbaylit d iqmaliyen s timmad-nsen . Ayen nnid'en yukk d tmenyik.

Aâerbub afuh'an d webr'ubr'u n yizz'an, yiwen n yeswi nnsen
----------------------------

Tamezwarut ( si dqiqa tis 5 d asawen)




Tisnat